Teşvikiye Camii’nin avlusunda bulunan ‘Lahanacılar’ figürü İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde

Her gün önünden geçenlerin de farkında olmadığı önemli bir detay, konunun uzmanının gözüne çarpınca, yaptığı uyarı karşılık buldu.

İstanbul’da Teşvikiye Camii’nin avlusunda bulunan “Lahanacılar” figürü, tarihçi yazar Mehmet Dilbaz’ın sosyal medya hesabından yaptığı çağrı sonrası Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce koruma altına alındı.

Lahanacılar anıtı parçası Teşvikiye Camii’nin avlusundaydı

Dilbaz, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Teşvikiye Camii’nde köşeye atılmış bir ‘Lahanacılar’ anıtı parçası olduğunu biliyor muydunuz?” şeklinde bir mesaj yayınladı.

Çalınmasından endişe duyuldu

Dilbaz daha sonra Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun’u etiketleyerek, “Birisi çalmadan bunu oradan aldırma imkanı olur mu hocam?” diyerek ricada bulundu.

İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne taşındı

Dilbaz’ın çağrısına hemen yanıt veren Coşkun da “Hocam arkadaşlarımız gitti, şu an güvenli bir yere alındı, yarın İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde olacak. İkazınız için teşekkürler’“dedi ve ertesi gün de eserin müzedeki fotoğrafını paylaştı.

“Sahipsiz kültür varlığı şimdi müzede”

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun, konuşu şu sözlerle anlattı:

Mehmet Dilbaz hocamız, Teşvikiye Camii’nin bahçesinde sahipsiz bir kültür varlığı olduğunu ihbar etti. Bu ihbar üzerine ben de İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü’müze durumu haber verdim. Kendisi hemen uzman arkadaşlarımızı gönderdi ve söz konusu kültür varlığımız, koruma altına alınarak İstanbul Arkeoloji Müzeleri’mize getirildi. Atıl durumda ve başına bir iş gelmesi muhtemel olan bir kültür varlığımızı sığındığı kuytu köşeden alıp, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’mizdeki 1,5 milyon eserimizin yanına ve önümüzdeki günlerde belki de hak ettiği yerlerde olabileceği bir kaidenin üzerine koymak üzere elimize geçirmiş olduk.

“İstanbul’un mazisi için çok önemli anlamlar taşıyor”

Tarihçi yazar Dilbaz ise avludaki lahana sembolünün bir nişan taşı ya da eski dönemlere ait bir çeşmenin parçası olabileceğini belirterek, eseri şöyle yorumladı.

‘Kaybolan Tarihin Peşinde’ gönüllülerinin gayreti ile ortaya çıkardığımız bu eseri, sosyal medyada paylaştım ve Yahya Coşkun Bey’in yardımıyla hızla Arkeoloji Müzesi’ne alındı. İstanbul’un mazisi için çok önemli anlamlar taşıyan böyle eserleri korumak ve kötü durumda olanları tespit ederek, yetkililere bildirme konusunda ‘Kaybolan Tarihin Peşinde’ hareketi olarak çalışmaya devam edeceğiz.

“Lahanacılar ve Bamyacılar aralarında cirit müsabakası yaparlardı”

Dilbaz, bu lahana figürünün tarihteki yeriyle ilgili de şunları söyledi:

Ankara Savaşı sonrasında Amasya’ya çekilen Çelebi Mehmed askerlerini burada eğitmiş, oğlu ve geleceğin padişahı Şehzade Murad ise bir grup askerin eğitimini Merzifon’da tamamlamıştı. O zaman Amasya’nın bamyası, Merzifon’un da lahanası meşhur olduğu için bu iki askeri grup arasında yapılan yarışmalarda taraflara; ‘Lahanacılar’ ve ‘Bamyacılar’ denilmeye başlandı. ‘Lahanacılar’ yeşil kıyafetler, ‘Bamyacılar’ ise kırmızı kıyafetler giyer ve genellikle iki takım halinde cirit müsabakası yaparlardı.

Acemi Oğlanlar Kışlası’nda yarışlar devam etti

İstanbul’un fethinden sonra ise bu gelenek başkente taşındı ve burada Acemi Oğlanlar Kışlası’nda eğitim gören ekipler, yarışlara devam etti. Ciritle başlayan müsabakalar zamanla, okçuluk, mızrak, top atma, maket kaleler yapıp, almaya çalışma gibi yarışlarla devam etti. Bu yarışların birinde Evliya Çelebi de bulunmuş ve müsabaka sırasında dişi kırılmıştı.

Padişahlar taraftardı

Osmanlı padişahları da bu takımların taraftarı olmuştu. Sultan 3’üncü Selim iyi bir ‘Lahanacı’ taraftarıydı, Sultan 2’nci Mahmud ise ‘Bamyacı’ taraftarıydı.

Anıtları padişahlar yaptırdı

Her iki padişah da Topkapı Sarayı’nın sınırları içinde, üzerinde bamya ve lahana figürleri bulunan anıtlar yaptırmışlardır. Ayrıca bu iki takımın taraftarları da şehrin farklı yerlerine eserler yaptırmıştır. Mesela günümüzde Çengelköy Polis Karakolu önünde duran Lahanacılar Çeşmesi’ni, Kavasbaşı Ahmet Ağa yaptırmıştır.

Çeşmeler ya da mezar taşında da bamya ve lahana figürleri var

İstanbul’da pek çok mezar taşında da bamya ve lahana figürlerine rastlamak mümkündü. Ama bunların ve çeşme gibi pek çok eserin büyük bir kısmı ne yazık ki günümüze ulaşmamıştır.